Inleiding

Wat wordt er besproken in de paragraaf ?

In deze paragraaf wordt bij de jaarrekening verantwoording afgelegd over het gevoerde treasurybeleid (financieringsbeleid) op voornamelijk de overtollige liquide middelen. Ook wordt er inzicht gegeven in de ontwikkelingen in de afgelopen periode en worden tevens onze verwachtingen en inschattingen van toekomstige ontwikkelingen geschetst. Een belangrijke plaats neemt het risicobeheer van de financieringsportefeuille in.

Stand van zaken

De stand van zaken van de treasury schetsen we aan de hand van de diverse balansposten die samen inzicht verschaffen in de financieringspositie en de ontwikkelingen.

• Activa: Leningen aan openbare lichamen
• Activa: Overige verstrekte langlopende leningen
• Activa: Liquide middelen
• Passiva: Vaste schulden met een rentetypische looptijd van 1 jaar of langer

Daarna wordt een overzicht gegeven van niet blijkende uit de balans blijkende verplichtingen die ook een onderdeel vormen van de financiering/treasury van de provincie, te weten de gewaarborgde geldleningen en garantstellingen. Tot slot wordt er ingegaan op de meer specifieke treasuryactiviteiten en ontwikkelingen.

Activa: Leningen aan openbare lichamen

Aan gemeenten (onderling uitlenen) hadden we per 1 augustus 2015 (peildatum in de begroting 2016) € 53 miljoen uitgeleend. De portefeuille is per 31 december 2015 niet gewijzigd en kent de volgende samenstelling:

In 2015 hebben we het beleid van onderling uitlenen voortgezet. In de periode januari tot en met juli 2015 hebben we - in het kader van onderling uitlenen - met de Gemeente Oosterhout  op 6 februari een lening van € 5 miljoen (5 jaar) verstrekt tegen een tarief van 0,38% (tarief op dat moment bij de Nederlandse Staat bedroeg  0,01%) en met de Gemeente Etten-Leur op 26 juni een lening van € 10 miljoen (5 jaar) afgesloten tegen een tarief van 0,41% (tarief op dat moment bij de Nederlandse Staat bedroeg 0,09%). Ondanks een verruiming van de  voorwaarden waarbinnen een onderling uitleentransactie kon worden afgesloten, zijn er in de tweede helft van 2015 geen nieuwe geldleningen aan gemeenten verstrekt. Hier blijken twee oorzaken aan ten grondslag te liggen. De vraag naar leningen was zeer beperkt en de rendementen waren minimaal. Gezien onze actuele liquiditeitsprognose hebben wij voldoende mogelijkheden deze portefeuille verder uit te breiden. We zijn echter sterk afhankelijk van de ontwikkelingen van vooral de rente op de langere termijn op de financiële markt. Op basis van de actuele vooruitzichten verwachten we niet dat er veel nieuwe leningen verstrekt kunnen worden op basis van onze minimale rendementsdoelstellingen en maximale risicoprofielen.

Drempelbedrag
Het is openbare lichamen toegestaan om een bepaald bedrag aan middelen buiten de schatkist aan te houden, boven op de contracten en beleggingen die zijn aangegaan vóór 4 juni 2012. Gerekend over een heel kwartaal mag het op dagbasis buiten de schatkist aangehouden bedrag gemiddeld niet hoger zijn dan het drempelbedrag. Het drempelbedrag wordt bepaald op basis van het begrotingstotaal van het openbare lichaam. Voor ons bedraagt het drempelbedrag € 1.866.918,-- (zijnde 0,75% van het begrotingstotaal).

Activa: Overige verstrekte langlopende leningen

Onderstaande tabel geeft de verstrekte langlopende leningen per 31 december 2015 weer:

Hypotheek ambtenaren
Op 31 december 2015 is er per saldo nog circa € 15 miljoen aan hypotheken verstrekt aan het personeel. Sinds 2007 worden er geen nieuwe hypotheken meer verstrekt en zal het saldo en dus ook het rendement op dit deel van de portefeuille in de komende jaren verder afnemen.

Verstrekte Overige geldleningen

Verstrekte geldleningen >1 jaar
De post verstrekte geldleningen >1 jaar bestaat uit transacties die zijn aangegaan bij financiële instellingen.Deze leningen zijn aangegaan in het kader van de treasury voor het verplicht worden van schatkist bankieren. Overeenkomsten die voor 4 juni 2012 zijn afgesloten mogen doorlopen onder de voorwaarden als die voor eerder genoemde datum van kracht waren. Het gedeelte van de provinciale treasury portefeuille dat onder deze overgangsregeling valt is thans ongeveer € 54 miljoen groot. Dit aandeel en het bijbehorende rendement zal in de komende jaren snel afnemen door het aflopen van de contracten.

De middelen die in het kader van Het Nazorgfonds zijn uitgezet, vallen niet onder het verplicht schatkistbankieren. Deze middelen worden nog wel uitgezet via financiële instellingen.

Ook kunnen er leningen verstrekt worden in het kader van de uitoefening van de publieke taak. Binnen het kader van wet- en regelgeving bepaalt provinciale staten wat zij onder de publieke taak verstaat en hoe deze wordt uitgeoefend. De provincie kan leningen opnemen, leningen verstrekken en garanties verlenen voor deze uitoefening van de publieke taak. De  uitoefening is overigens wel aan voorwaarden gebonden. Een van de belangrijkste voorwaarde is dat een marktconforme prijs voor het verstrekken van leningen en garanties wordt gehanteerd.

Drentse Participatie Maatschappij
Per 31 december 2015 heeft de Drentse Participatie Maatschappij haar lening van € 1.500.000,-- afgelost.

Nationaal Restauratiefonds
De leningen uitgegeven via het Nationaal Restauratiefonds zijn in het kader van de gemaakte afspraken en bijbehorende regeling toegenomen.

Dutch Recycling Solutions
De lening aan Dutch Recycling Solutions was per 1 juli 2015 opeisbaar. We hebben herhaaldelijk aangedrongen op terugbetaling van de lening, maar uiteindelijk is besloten de lening in handen te gegeven van de deurwaarder. Onlangs is het faillissement uitgesproken en derhalve is de lening voorzien.

Gemeente Emmen (DPE Next)
Aan de Gemeente Emmen (DPE Next) is een lening verstrekt voor de realisatie van het Dierenpark Emmen en het vastgestelde Bedrijfsplan 7.0A, onderdeel van IGO-Atlanta. Deze lening wordt in tranches beschikbaar gesteld, in 2015 is € 1.800.000,-- beschikbaar gesteld.

Stichting Sensor Universe
Aan Stichting Sensor Universe was een lening verstrekt van € 620.000,-- deze had per 31 december
2015 afgelost moeten worden. Deze lening was verstrekt om de periode tussen subsidie declaratie en subsidie vaststelling te overbruggen. Uit overleg is gebleken dat de subsidie vastgesteld zal worden op een bedrag van circa € 240.000,--. Als gevolg hiervan is wegens de mogelijke oninbaarheid  € 380.000,-- aan de Reserve opvang revolverend ontrokken en toegevoegd aan de voorziening voor dubieuze debiteuren.

Zonneleningen SVN
Er is een groeiende markt voor lokale zonnestroomproductie door particulieren. In december 2014 heeft PS - met terugwerkende kracht - besloten voor de periode vanaf 1 januari 2014 tot en met 31 december 2019 € 10 miljoen beschikbaar te stellen. In 2015 worden gezamenlijk met gemeenten middelen beschikbaar gesteld voor dergelijke leningen, het aandeel van de provincie voor 2015 is maximaal € 2.832.000,--.

Verstrekte leningen (kredietsubsidies)
In principe vallen alle nieuwe leningen die in het kader van de uitoefening van de publieke taak worden verstrekt onder de ASV (Algemene Subsidie Verordening). Dit betekent dat er altijd een subsidiebeschikking aan de lening ten grondslag ligt.

Stichting Energy Challenges
Voor het schooljaar 2014/2015 is aan Stichting Energy Challenges een lening verstrekt van € 200.000,--. In 2015 is aan de hand van de rapportage en de plannen om er meerjarig structurele energiebesparing te realiseren de lening verhoogd tot € 372.500,--.

De Kop Breed (Breedband)
Voor de uitrol breedband in witte gebieden hebben PS eerder dit jaar  ingestemd met het inzetten van  € 3 miljoen voor het afdekken van risico die verband houden met het verstrekken van leningen aan initiatieven/corporaties. Door coöperatie De Kop Breed in de gemeente Noordenveld is in 2015 een eerste beroep gedaan op deze middelen. De Kop Breed is de eerste van drie pilotprojecten, EcoOostermoer (Eexterzandvoort) en Oranje zijn de beide andere pilots. Van de eerste is al wel een aanvraag geweest, maar daar is nog niet aan alle vereisten voldaan om daadwerkelijk tot verstrekken van de lening over te gaan. Van de tweede is nog geen financieringsaanvraag ingediend.

Coöperatie Het Drents Collectief
De regeling voor Agrarisch Natuurbeheer is veranderd. Vanuit het rijk is bepaald dat voor het agrarisch natuurbeheer ze nog slechts zaken wenst te doen met 1 partij en in Drenthe is dat Drents Collectief. Dit collectief heeft een aanvraag voor natuurbeheer ingediend en deze is toegekend. De uitbetaling van de vergoeding voor beheer zal jaarlijks achteraf plaats vinden. Ter voorfinanciering van de uitvoerende werkzaamheden is in 2015 aan het  Drents Collectief een lening verstrekt van € 338.000,-- met een looptijd van 7 jaar tegen een rente van 0%.

Bio Energy Hartlief Lammers BV
GS heeft op 1 september 2015 ingestemd met de Drentse Green Deal ‘Innovatie in de vergistingsketen’ met Bio Energy Hartlief-Lammers BV uit Donderen. Binnen deze deal wordt een lening van € 200.000,- verstrekt vanuit het Energieprogramma.

Landbouwbedrijf De Jong
GS heeft op 25 augustus 2015 ingestemd met de Drentse Green Deal Energieopslag De Jong Odoorn met landbouwbedrijf De Jong. Binnen deze deal is een lening van € 105.075,-- verstrekt vanuit het Energieprogramma met een looptijd van 10 jaar tegen een rente van 0,96%.

Achtergestelde leningen

NV Edon
De achtergestelde lening NV Edon lening is na een aantal fusies bij Enexis terechtgekomen. De hoge rente past niet bij de vergoeding die Enexis op basis van regulering in de tarieven zou mogen berekenen. Intensief overleg heeft geresulteerd in een vaststellingsovereenkomst waarbij de lening in de komende jaren afgelost wordt in aandelen, maar waarbij de (rente)kasstromen tot 2019 minimaal worden gecontinueerd (zie statenstuk 2015-713)

Incas 3
In juni 2014 is aan de stichting Incas een overbruggingslening verstrekt van € 2.8 miljoen. Dit is in 2015 omgezet in een achtergestelde lening. Met deze achtergestelde lening wordt voldaan aan de vereiste dat een bijdrage wordt geleverd aan de versterking van het eigen vermogen van INCAS3. Tevens wordt voldaan aan de wens van Provinciale Staten van Drenthe om de bijdrage aan Incas een revolverend karakter te geven.

Passiva: Vaste schulden met een rentetypische looptijd van 1 jaar of langer

De vaste schulden met een rentetypische looptijd van 1 jaar bestaan net als vorig jaar alleen uit Groenfondsleningen. Deze leningen dienen de kavelruil van boeren te financieren. Aan het einde van de looptijd in 2016 moet de lening worden afgelost.

Niet uit de balans blijkende verplichtingen: Gewaarborgde geldleningen
De gewaarborgde geldleningen betreffen geldleningen verstrekt ten behoeve van instellingen in de gezondheidszorg. Het gaat veelal om borgstellingen vanuit de jaren zeventig en tachtig.

Niet uit de balans blijkende verplichtingen: Overige garantstellingen
In het kader van revolverend financieren zijn tevens garantstellingen afgegeven.  

De garantstellingen voor Sectorplan vrijetijdseconomie en de AMRD zijn afgegeven om een rijksbijdrage te kunnen ontvangen.

Garantstelling spoorshuttle Coevorden-Malmö
Begin 2015 is gestart met een spoorshuttle voor het goederenvervoer tussen Coevorden en Malmö. Mede namens de gemeenten Emmen en Coevorden, hebben wij vanuit de provincie Drenthe een financiële garantstelling verleend aan de Bentheimer Eisenbahn AG ter dekking van de verwachte exploitatieverliezen in het eerste bedrijfsjaar ad € 250.000,-. Van januari t/m april 2015 is de shuttle operationeel geweest. Wegens spoorwerkzaamheden in Denemarken was de verbinding tijdelijk opgeschort tot 27 november 2015. Vanaf deze datum tot en met ten minste 30 juni 2016 wordt ze, gegarandeerd voor minimaal twee keer per week vanaf Coevorden. Op basis van de op 19 december 2014 gesloten overeenkomst is de afrekening opgemaakt welke sluit met een verlies van € 237.404,-. Voor het uitvoeren van de betaling is de Reserve opvang revolverend financieren aangesproken.

Treasury activiteiten en ontwikkelingen
In het afgelopen jaar hebben we een verkenning met andere provincies uitgevoerd naar de mogelijkheden  achtergestelde leningen te verstrekken aan sectorbanken om hun vermogen te versterken en daarmee ook voor de toekomst relatief lage rentepercentages te kunnen blijven garanderen. Doel was een combinatie te maken tussen het langdurig rendabel uitzetten van provinciale overtollige liquide middelen, maar wel ten dienste van de publieke sector. Na zorgvuldige afweging is gezien de harde eis van het  "eeuwigdurende" karakter van deze leningen, besloten niet deel te nemen. Het streven is in het licht van het kader revolverend financieren en de investeringsagenda de komende periode de goede liquide positie van de provincie op verantwoorde wijze in te zetten voor de financiering van projecten in Drenthe vanuit de uitoefening van de publieke taak.

In onderstaand overzicht is het totaal overzicht van de leningen opgenomen die in het kader van treasury per 31 december 2015 zijn verstrekt. Over de kortlopende uitzettingen bij de schatkist kunnen we dagelijks beschikken:

Over de kortlopende uitzettingen bij de schatkist kunnen we dagelijks beschikken.

De vrijval van de treasuryportefeuille over 2016 tot en met 2024 geeft het volgende beeld:

We hebben bij de begroting 2016 voorgesteld onze portefeuille zodanig in te richten - afhankelijk van financiële markt en risico's - dat we op termijn van circa 100 miljoen naar 50 miljoen korte uitzettingen te gaan en daarmee een groter deel voor langere termijn (tegen veelal wat hogere vergoedingen) weg te zetten. Echter hiervoor zijn wij nadrukkelijk afhankelijk van de ontwikkelingen en de inschatting daarvan op de korte en langere termijn.

Ontwikkeling rente
De rente op de geldmarkt (korter dan 1 jaar) en de kapitaalmarkt  (1 jaar of langer) zijn en blijven naar verwachting voor langere periode historisch laag. Onderstaande grafiek laat zien het 3 maand-schatkistpapier (geldmarkt) in het gehele jaar geen rente heeft opgeleverd en dat de 10-jaars deposito van de Nederlandse staat in april haar dieptepunt beleefde en vervolgens kortstondig snel omhoog schoot om vervolgens weer te dalen. De Euribor (het rentetarief waartegen een groot aantal Europese banken elkaar leningen in euro's verstrekken) is een belangrijke graad meter voor de korte rente en deze is vanaf mei 2015 negatief. In tegenstelling tot eerdere inschattingen van de diverse financiële instituten en instellingen is de rente alleen maar verder gedaald. De meeste recente inschattingen zijn bijna allemaal langdurig neerwaarts bijgesteld. Wij hebben ook niet de verwachting dat de rente op korte termijn weer fors zal stijgen.

De rente opbrengst  bedraagt € 2.304.148; dit afgezet tegen de totale treasuryportefeuille van € 257.511.000 geeft dat een rendement van slechts 0,89%.

Liquiditeitsprognose
In onderstaande grafiek is de prognose (gebaseerd op de begroting 2016) van de uit te zetten middelen weergegeven. De prognose wordt regelmatig bijgesteld op basis van de uitgegeven middelen.

In het kader van de financiering is risicobeheersing van groot belang. In dat kader geven wij hieronder een overzicht van de belangrijkste risico's en de beheersingsmaatregelen die wij hebben getroffen deze risico's te beperken.